گزارش دوازدهمین مجلس از سلسله مجالس علمی بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار دوازدهمین مجلس از سلسله مجالس علمی بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار پنچ‌شنبه، بیست و پنجم آبان در کانون زبان پارسی برگزار شد. این جلسه به موضوع مطالعات ایران‌شناسی در مکاتبات هنینگ و تقی‌زاده اختصاص داشت. دکتر محمود جعفری دهقی، مدیر نشست، سخن خود […]
گزارش دوازدهمین مجلس از سلسله مجالس علمی بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار
دوازدهمین مجلس از سلسله مجالس علمی بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار پنچ‌شنبه، بیست و پنجم آبان در کانون زبان پارسی برگزار شد. این جلسه به موضوع مطالعات ایران‌شناسی در مکاتبات هنینگ و تقی‌زاده اختصاص داشت. دکتر محمود جعفری دهقی، مدیر نشست، سخن خود را با یادکردی از محمدعلی جمال‌زاده که این جلسه به یاد و احترام او برگزار شد، آغاز کرد و دقایقی دربارۀ ایشان سخن گفت.
پس از آن پیامی تصویری از دکتر تورج دریایی، که در گردآوری نامه‌های والتر برونو هنینگ و سید حسن تقی‌زاده همکار و یاور زنده‌یاد ایرج افشار بودند، در سالن کانون زبان پارسی پخش شد. دکتر دریایی در این پیام گزارشی مختصر و کوتاه دربارۀ هدف از گردآوری نامه‌ها عرضه کرد و در اهمیت کتاب دلایلی را بیان داشت و گفت این کتاب خدمات حسن تقی‌زاده را به عنوان یک ایرانی، به رشتۀ ایران‌شناسی نشان می‌دهد. خواستۀ تقی‌زاده، در سخت‌ترین دوران تاریخی مملکت، این بود که علم ایران‌شناسی پیشرفت کند و آنچه از ایران باقی مانده است به‌خوبی در مجامع بین‌المللی مطالعه شود. دکتر دریایی افزودند اهمیت دیگر نامه‌های هنینگ و تقی‌زاده در سؤالاتی است که یک ایران‌شناس قدَر به نام هنینگ در این مکاتبات مطرح می‌کند و باور دارد که تنها تقی‌زاده است که می‌تواند به آنها پاسخ بدهد.
اطلاعاتی که دربارۀ تاریخ سیاسی ایران و برخی از دیگر چهره‌های نام‌آشنای ایران‌شناسی ازجمله مجتبی مینوی و مری بویس از لابه‌لای این نامه‌ها به دست می‌آید، در کنار آگاهی‌هایی که دربارۀ مطالعات مانوی، کتیبه‌های باستانی دورۀ هخامنشی تا ساسانی به دست می‌دهد، از دیگر دلایلی است که دکتر تورج دریایی در اهمیت نامه‌های هنینگ و تقی‌زاده ذکر کرد.
بعد از آن پیام صوتی خانم مهناز بابایی، مترجم نامه‌های هنینگ و تقی‌زاده پخش شد. وی در بیان انگیزۀ خود از ترجمۀ این کتاب گفت: هدف اصلی من شناساندن بیشتر این اسناد مهم به محققان ایرانی بود؛ زیرا معتقد هستم اطلاعات موجود در این نامه‌ها از زوایایی مختلف قابل بررسی و استناد است. هنگام بررسی اصل نامه‌ها متوجه شدم که این نامه‌ها تنها اسناد بازمانده از زندگی دو تن از بزرگ‌ترین اندیشمندان ایران‌شناسی نیست، بلکه با وجود کوتاهی، متن هر کدام اطلاعاتی ارزشمند را از سیر تطور مطالعات ایران‌شناسی میان دهه‌های ۱۹۴۰ تا ۱۹۶۰ میلادی، در خود جای داده است که برای تاریخ معاصر ایران، مطالعات مانوی، مطالعات گاه‌شماری که موضوع مورد مطالعۀ تخصصی مرحوم تقی‌زاده بود و همچنین مطالعات فارسی میانه و اکتشافات باستانی در زمانۀ مکاتبات، مطالعات کتیبه‌شناسی، وضعیت مراکز علمی ایران‌شناسی در غرب و غیره می‌تواند قابل استفاده باشد.
بخش عمدۀ این مکاتبات حول پروژه‌ای بزرگ است که از سوی زنده‌یاد تقی‌زاده به پروفسور هنینگ سفارش داده شده بود، یعنی تکمیل فرهنگ ریشه‌شناختی زبان فارسی که هیچ‌گاه به سرانجام نرسید، اما این به دلیل بدقولی یا عدم تعهد هنینگ نبود بلکه به سبب وسواس علمی و دقت نظر بی‌اندازۀ ایشان بود.
در ادامه دکتر جعفری دهقی استاد دانشگاه تهران و رییس انجمن ایران شناسی به شرح و توصیفی مفصل از زندگانی و ابعاد گسترده و متنوع خدمات علمی و پژوهش‌های والتر برونو هنینگ در قلمرو ایران‌شناسی پرداخت.
جعفری دهقی با برشمردن آثار هنینگ در حوزه زبان‌های ایرانی میانه، از جمله زبان‌های سغدی، خوارزمی و بلخی، اظهار داشت: این پژوهشگر آلمانی به کشفیات تازه ای در بارۀ زبان های ایرانی میانه دست یافت. هنینگ به موضوع فقه‌الغه ایرانی وفادار ماند و شاید بتوان گفت که بیشتر تحقیقات بعدی خود را نیز به آن اختصاص داد.
وی پژوهش‌های میدانی هنینگ در حوزه گویش‌های ایرانی را نیز دارای اهمیت دانست و یادآور شد هنینگ نه‌تنها خود درباره برخی زبان‌ها مانند گویش تاکستانی، تحقیق کرد، بلکه شاگردانش را نیز به این کار تشویق نمود که مطالعات کردی توسط مکنزی و مطالعات تاتی توسط یارشاطر، حاصل این تشویق‌ها بود.
جعفری دهقی، افزون بر این، آثار هنینگ را به عنوان یک تاریخ‌دان، پژوهشگر دینی و فلسفی ایران هم ارزشمند دانست و به بررسی شماری از آثار وی در این حوزه‌ها پرداخت.
آقای فرهاد طاهری، پژوهشگر فرهنگستان زبان و ادب فارسی، آخرین سخنران این نشست بود که از محتوای کتاب و اهمیت آن سخن گفت. وی اظهار داشت: از منظر روش تحقیق، نامه‌ها از مهم‌ترین منابع مطالعۀ تاریخ هستند؛ زیرا در نامه‌نگاری ملاحظات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی لحاظ نمی‌شود و نویسندۀ نامه در معرض مستقیم انتقاد و حملات مخاطبان و خوانندگان نیست؛ به همین دلیل افراد در نامه‌ها صادقانه و با صراحت خیلی از حرف‌ها را می‌زنند.
این پژوهشگر درباره محتوای نامه‌ها گفت: حجم بیشتر آن دربارۀ فرهنگ ریشه‌شناختی زبان فارسی است که قرار بود هنینگ تألیف کند. پژوهش دربارۀ کتیبه‌های ساسانی در ایران، مباحث ریشه‌شناختی و گاه‌شماری و تأسیس بنیاد ایرانی در دانشگاه کلمبیا از دیگر موضوعاتی بود که طاهری به آن اشاره کرد و افزود: به نظر من اهمیت اصلی این نامه‌ها به سبب در بر داشتن مباحث اجتماعی، سیاسی و فرهنگی و همچنین اطلاعاتی است که از اوضاع و احوال امور در وزارت فرهنگ آن موقع به دست می‌دهد و سیاست‌های کلان کشور در قبال مسائل فرهنگی و بیماری مزمن عقب‌ماندگی و انحطاط جامعۀ سیاسی، فرهنگی و دانشگاهی ما را در آن زمان آشکار می‌سازد.
تحلیل روانشناسی شخصیت هنینگ و تقی‌زاده بر اساس اطلاعات نامه‌ها از دیگر موضوعاتی بود که طاهری به آن پرداخت.
در پایان جلسه مخاطبان سؤالاتی را مطرح کردند که سخنرانان به آن پاسخ گفتند.
گزارش از : زمان رضاخانی
نظرات
ارسال دیدگاه برای این نوشته بسته می باشد.