گزارش نشست فردوسی و شاهنامه در اوراسیا

مینا جاویدان- انجمن ایران شناسی- پنجمین نشست مشترک از سلسله نشست‌های موسسه مطالعات ایران و اوراسیا (ایراس ) و کارگروه ادبیات فارسی انجمن ایران­شناسی، در ۲۵ اردیبهشت ماه 1403 با عنوان “فردوسی و شاهنامه در اوراسیا” و با حضور اساتید حوزه ایران­شناسی و جمعی از پژوهشگران و علاقمندان، در محل موسسه ایراس برگزار شد.

در ابتدای جلسه، دکتر زهره زرشناس (استاد فرهنگ و زبان‌های باستانی و متخصص زبان سغدی)، ضمن بیان تاریخچه‌ای از این زبان، پهنه جغرافیایی سغدیان و فرهنگ مردمان آن، به شرح و تحلیل داستان‌ها و دیوارنگاره‌هایی از سرزمین سغد پرداخت که در داستان‌های شاهنامه و به­ویژه در شخصیت رستم نیز دیده می‌شود.

میزبان نشست، دکتر مهدی سنایی (رییس موسسه مطالعات ایران و اوراسیا)، نیز در بیانی کوتاه، فردوسی را نماد هویت جمعی ایرانیان خواند.

در این نشست، دکتر محمود جعفری دهقی (رییس انجمن علمی ایران­شناسی) یادآوری کرد که اندیشه ایرانی یا اندیشه گاهانی که در اوستا ثبت شده است و شامل یکتاپرستی، چگونگی آفرینش و اداره جهان و … است، توسط شاهنامه به نسل‌های بعدی منتقل شد.

وی در پاسخ به این سوال که چرا شاهنامه به وجود آمد، گفت: با حمله اسکندر و اشغال ایران، برای اولین بار نشانه‌های تحقیر در ملت بزرگ ایران دیده شد که بازخورد آن خلق آثاری در شرح نبردهای حماسی ایرانیان بود که تاثیر شگرفی در شکل‌گیری هویت ایرانی داشته است. بعدها نیز با حمله اعراب، متفکران با پشتیبانی دهقانان دوباره به فکر زنده کردن و احیای داستان‌های حماسی شاهنامه برآمدند تا آسیب وارد شده به فرهنگ ایران جبران شود. پس هرگاه مردم ایران احساس کنند به هویت ایرانیشان لطمه وارد می‌شود به اساطیر و حماسه­های خود روی می‌آورند.

در ادامه نشست، دکتر نیکلای جاواخیشویلی (استاد تاریخ و مردمشناسی دانشگاه دولتی تفلیس) از طریق ارتباط برخط، از تاثیر شاهنامه بر جهان­بینی مردم گرجستان سخن راند. وی با اشاره به فراوانیِ نام‌های شاهنامه‌ای در میان مردم گرجستان که به 25 درصد از کل نام‌ها بالغ می‌شود، آن را نشانی از روابط گرم و صمیمی بین دو ملت ایران و گرجستان دانست.

سپس دکتر آندرانیک سیمونیان (استاد زبان و ادبیات ارمنی دانشگاه آزاد اسلامی) به معرفی جامعی از منابع مکتوب ارمنی پرداخت که طی تاریخ توسط ادیبان و ایران‌شناسان ارمنی تالیف و یا ترجمه شده است و دربردارنده اسطوره‌ها و حماسه­های ایرانی وداستان‌های شاهنامه می­باشد. وی یادآور شد “هدف از ترجمه شاهنامه به زبان ارمنی، ارتقای روح سلحشوری در میان ارامنه بوده است “.